Sellevåg Treskofabrikk var i drift frå 1899 til 1975, og då produksjonen var på topp, vart det laga 60.000 par tresko i året. Mesteparten vart selt i Bergen, men i heile distriktet vart det bruk tresko laga i Sellevåg, ei lita bygd ved Brandangersundet.
Det unike med anlegget i Sløvåg er at heile anlegget er intakt, med demning, røyrgate, maskiner og det heile. Det kan framleis produserast tresko der. Og det er nok og grunnen til at anlegget no har kome inn på Riksantikvaren si liste over ferda kulturminne.
Ros til familien
– Dette er ein historisk dag, ikkje berre for distriktet, men for heile nasjonen, sa riksantikvar Jørn Holme før han overrekte diplom og dei synlege bevisa på at anlegget no er freda til eigar Magne J. Sellevåg.
Holme rosa eigaren og familien for den innsatsen dei har gjort for å ta vare på anlegget.
– Det er sjeldan ein møter ein familie som så aktivt har gått inn for freding.
Holme gav og honnør til Sogn og Fjordane fylkeskommune for arbeidet dei har lagt ned. Det er fylkeskommunen som har førebudd fredinga, og dei har og forvaltningsansvar for eigedommen.
Nær fortid
Holme sa at tidlegare har Riksantikvaren vore meir oppteken av å freda bygningar og anna som er svært gamle. Men i dag er ein like opptekne av å ta vare på ting som ikkje er så gammalt.
– Det er viktig å ta vare på vår nære fortid og. Noreg var lenge eit fattig land, og dei fleste av oss stammar frå husmenn og arbeidsfolk, sa Holme.
Lenge var haldninga å riva alt som minna om slitet og fattigdommen, men no har dette endra seg.
Ny produksjon
Nett no kan det ikkje produserast tresko i Sellevåg, fordi turbinen som driv alle maskinene, manglar, men når det er på plass om ei vekes tid, kan ein laga tresko der.
– Og målet vårt er at det framleis skal lagast tresko her, sa Holme.
Han kunne opplysa at Riksantikvaren har løyvt 5,3 millionar kroner til anlegget, og ein del av desse pengane skal nyttast til å skilta anlegget betre, slik at folk finn fram til fabrikken.
Holme sa og at målet er at treskofabrikken skal koma inn på statsbudsjettet, slik at der årleg ligg driftsmidlar til å halda anlegget i stand. Til no er det elleve slike anlegget rundt i landet, og Sellevåg
Treskofabrikk er ein av tre anlegg som står på vent.
Ein lette
– Det er ein lette at fabrikken no er freda. Då vert det lettare å skaffa midlar. Det er mykje som skal haldast i stand, sa eigar Magne J. Sellevåg til Strilen under fredingsmarkeringa.
Sellevåg fortel at han overtok fabrikken etter far sin i 1973 saman med broren, men alt i 1975 måtte dei leggja ned produksjonen fordi det ikkje var marknad for tresko lenger. Etter den tid dreiv han sagbruk, men den drifta er no og lagd ned. Etter at broren døydde, eig han fabrikken åleine.
Det var furu som vart nytta til å laga tresko, og tømmeret kom med båt frå indre Sogn.
På det meste arbeidde det tolv personar i fabrikken.
Turistbussar
Det er elles ikkje berre sjølve fabrikken med maskiner og utstyr som er freda, men røyrgata, demninga i Sellevågvatnet og kaien ved sjøen.
Sellevåg fortel at det hittil i sommar har vore fire turistbussar med folk som har sett på anlegget. Det er mest pensjonistar som kjem for å sjå.
No etter fredinga vil truleg interessa veksa.
Glade
Også ordførar Hallvard S. Oppedal i Gulen er glad for fredinga.
– Og eg må berømma eigarane for at dei såg verdien av å ta vare på dette, og at dei har vore pådrivarar fram mot freding. Då er det lettare å få med andre instansar og i prosessen, sa Oppedal.
Han trudde at anlegget også kan trekkja fleire turistar til kommunen.
Kunnskap
– Arbeidet fram mot freding av treskofabrikken starta alt i 1994, men det er først frå 2009 arbeidet skaut fart, kunne fylkesdirektør for kultur, Ingebjørg Erikstad, fortelja.
Ho også rosa samarbeidet med Sellevåg-familien.
– Skal me lukkast, må me ha enkeltpersonar som er ei drivkraft, sa ho og trekte fram Magne J. Sellevåg sin kunnskap om fabrikken og formidlingsevne.
Ho framheva og Ove Losnegård i Stiftinga Jensbua, som har hatt ansvar for mykje av det restaureringsarbeidet som er utført.
Til slutt vanka det både mat og kultur på dei om lag 25 som hadde møtt fram. Dei fekk og sjå filmen som er laga om treskofabrikken.